Nước kênh rạch ô nhiễm nghiêm trọng; tình trạng xâm nhập mặn; việc khai thác nước ngầm bừa bãi là những vấn đề đang ảnh hưởng lớn đến chất lượng nguồn cung cấp nước sinh hoạt cho người dân.

Đó là những bức xúc đặt ra tại hội thảo "Giải pháp bảo vệ môi trường nước sông, kênh rạch với sự tham gia của cộng đồng" do Sở Tài nguyên và Môi trường cùng Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Hồ Chí Minh tổ chức.

Kênh rạch trên địa bàn TP đang ô nhiễm nặng.

Theo báo cáo của Trung tâm Chất lượng nước và môi trường - Phân viện Quy hoạch khảo sát thủy lợi Nam bộ, các thành phần trong nước trên các kênh rạch của TP như BOD5 (nhu cầu oxy sinh học), COD (nhu cầu oxy hóa học), chỉ tiêu vi sinh, hàm lượng chất lơ lửng (SS), kim loại nặng… đều vượt tiêu chuẩn cho phép gấp nhiều lần. Điển hình các kênh Thầy Cai, An Hạ (huyện Củ Chi), kênh Bà Búp, Trần Quang Cơ (huyện Hóc Môn), Tân Trụ, Hy Vọng (quận Tân Bình)… nước có màu đen, mùi hôi rất nặng, nhiều chỉ tiêu đều vượt tiêu chuẩn cho phép.

Chưa hết, theo ông Nguyễn Văn Phước, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường (TNMT), hiện tình trạng lấn chiếm, vứt rác bừa bãi, xả nước thải trực tiếp xuống lòng kênh rạch còn khá phổ biến gây ảnh hưởng đến mỹ quan, cuộc sống của cộng đồng. Điển hình kênh, rạch bị xả rác nhiều, ô nhiễm nặng là rạch Bà Tiếng, Bà Lựu, Liên Xã (quận Bình Tân), rạch Bình Thái, Cầu Miếu (quận Thủ Đức), rạch Ông Đội, Bến Ngựa (quận 7)… Vào mùa khô, kênh rạch tại TP bị ô nhiễm nặng hơn mùa mưa do khả năng tự làm sạch của thủy vực không tốt.

Điều đáng lo ngại hơn, hệ thống kênh rạch bị ô nhiễm nặng đều liên thông với một số kênh chính đổ ra sông Sài Gòn. Điều đó có nghĩa là nước bẩn sẽ gây ô nhiễm sông Sài Gòn - nguồn cung cấp nước sinh hoạt cho người dân.

Chưa hết, theo Sở TNMT, nguồn nước khai thác phục vụ sinh hoạt cho người dân TP còn lấy từ sông Đồng Nai và kênh đông Củ Chi. Do TP nằm ở phần hạ lưu của lưu vực sông Ðồng Nai, chất lượng nguồn nước bị ảnh hưởng rất lớn do hoạt động kinh tế ở thượng nguồn và phụ thuộc vào các tỉnh lân cận trong việc bảo vệ nguồn nước. Tuy nhiên, công tác bảo vệ nguồn nước đầu nguồn của các địa phương trên cũng có vấn đề.

TP hiện có 3 tầng chứa nước chính là tầng Pleistocen Q I-II, Pliocentrei N22 và Pliocen dưới N21. Tổng trữ lượng của tầng chứa nước khoảng 600.000m3/ngày. Ngoài ảnh hưởng ô nhiễm sông và kênh rạch, hiện nhiều nơi mực nước đã hạ thấp đến trên 30m so với mặt đất và xu hướng này vẫn đang tiếp diễn với tốc độ từ 2m đến 3m/năm tạo điều kiện cho xâm nhập mặn đã và đang xảy ra ở khu vực phía tây và tây nam TP. Ngoài ra, việc khai thác nước dưới đất một cách bừa bãi, các giếng khai thác lại quá tập trung một khu vực, nhiều giếng kết cấu không bảo đảm việc cách ly chống ô nhiễm do thông tầng.

Tất cả những yếu tố trên cộng hưởng đã khiến nguồn cung cấp nước sinh hoạt cho hàng triệu người dân TP đáng báo động.

Theo các chuyên gia, bên cạnh ý thức cộng đồng chưa tốt thì nguyên nhân dẫn đến tình trạng ô nhiễm nguồn nước sông, kênh rạch còn do chính sách bảo vệ môi trường và phát triển bền vững chưa theo kịp tốc độ phát triển kinh tế xã hội. Để có thể hạn chế thấp nhất tình trạng này, các chuyên gia cho rằng sự tham gia của cộng đồng mang yếu tố quyết định. Cụ thể, cần đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục nhận thức cộng đồng về trách nhiệm bảo vệ môi trường, bảo vệ hệ thống thoát nước đô thị, đẩy mạnh xã hội hóa vấn đề bảo vệ nguồn nước, đặt bảng cấm, lắp camera, lập tổ giám sát và xử phạt, vận động nhân dân thành lập các mô hình tự quản trong bảo vệ môi trường…